بسياري از مادرها با تصور اين‌كه شيرشان به تنهايي غذاي كاملي براي نوزاد نيست، از متخصصان درباره شيوه‌هايي كه بتوانند به كمك آنها تغذيه فرزند خود را تكميل كنند، سوالاتي مي‌پرسند.

دكتر خسروي در اين زمينه توضيح مي‌دهد: شير مادر از نظر تغذيه‌اي كامل است و تمام مواد مغذي مورد نياز را براي شيرخوار فراهم مي‌كند. همچنين تركيب شير مادر براساس سن شيرخوار تغيير مي‌يابد و حتي طي شيردهي در يك وعده نيز اين تركيبات متفاوت است.

وي مي‌گويد: ابتداي شيردهي، شير مادر آبكي به نظر مي‌رسد و حاوي مقدار زيادي آب، پروتئين و لاكتوز است. در اين مواقع، اغلب مادران تصور مي‌كنند شيرشان رقيق است،در حالي كه با ادامه شيردهي و پس از گذشت چند دقيقه، تركيب شير نيز تغيير مي‌كند؛ چربي اين شير، سه برابر بيشتر از قسمت ابتدايي شير بوده و سرشار از انرژي و سفيد رنگ است. بنابراين نوزاد با خوردن شير سير مي‌شود و كالري كافي را دريافت مي‌كند.

اين پزشك متخصص درباره آغوز توضيح مي‌دهد: كلستروم يا آغوز، شير غليظ و زرد رنگي است كه در دو تا پنج روز اول پس از تولد نوزاد توليد مي‌شود و در مقايسه با شير بعدي، داراي مقدار بيشتري پروتئين و ويتامين‌هاي محلول در چربي مانند ويتامين‌هاي A، E و K و برخي از مواد معدني مانند سديم و روي است. همچنين مقدار كمتري چربي، لاكتوز و ويتامين‌هاي محلول در آب را نيز دارد.

به گفته وي، پس از چند روز اول زايمان كه شير مادر به‌تدريج افزايش مي‌يابد، تركيب آغوز هم تغيير مي‌كند و به شير انتقالي و پس از آن به شير رسيده تبديل مي‌شود.

دكتر خسروي مي‌افزايد: بيشترين قسمت پروتئين شيرهاي خشك، كازئين است كه دلمه سفت و غيرقابل هضم در معده شيرخوار ايجاد مي‌كند، در حالي كه كازئين شير مادر كمتر است و با خوردن آن چنين مشكلاتي براي شيرخوار ايجاد نمي‌شود.

وي با تاكيد بر اين‌كه شير مادر براي تامين نيازهاي شيرخوار كافي است، توضيح مي‌دهد: اين شير تمام نيازهاي نوزاد را در 6 ماه اول پس از تولد تامين مي‌كند و از نظر پروتئين، انرژي، چربي‌ها، ويتامين‌ها و مواد معدني كامل است و چون آب كافي هم دارد، كودك در اين مدت حتي به مصرف آب اضافي هم نياز پيدا نمي‌كند.

به گفته اين فوق تخصص نوزادان، شير مادر باعث افزايش ضريب هوشي نوزاد نيز مي‌شود و به همين دليل توصيه مي‌كنيم براي نوزاداني كه به بيماري‌هايي مانند سندروم داون مبتلا هستند، از شير مادر كمك گرفته شود.

تغذيه با شير مادر نه تنها فوايد زيادي براي نوزاد دارد، بلكه به نفع سلامت مادر نيز هست. دكتر خسروي در اين زمينه توضيح مي‌دهد: تغذيه نوزاد با استفاده از شير مادر باعث كاهش مرگ و مير مادران به دليل خونريزي بعد از زايمان مي‌شود و احتمال ابتلا به پوكي استخوان و سرطان‌هاي پستان، رحم و تخمدان را كاهش مي‌دهد. همچنين اين شيوه راهي طبيعي براي فاصله‌گذاري بين بارداري‌هاست و به همين دليل همزمان به سلامت مادر و نوزاد كمك مي‌كند.

به گفته اين پزشك متخصص، در سال اول پس از تولد، شير مادر غذاي اصلي نوزاد به حساب مي‌آيد؛ با اين‌كه از 6 ماهه دوم تغذيه با غذاي كمكي هم شروع مي‌شود،اما باز هم دوسوم كالري مورد نياز از شير مادر تامين مي‌شود. همچنين بهتر است تا دو سالگي تغذيه با شير مادر ادامه يابد.

افراد مختلف شيوه‌هاي زيادي براي افزايش شير يا مقوي شدن آن به مادران توصيه مي‌كنند و آنها را مناسب مي‌دانند؛ اما واقعا چاره چيست و چطور مي‌توان شير مادر را افزايش داد؟

دكتر خسروي ضمن بيان اين نكته كه تمام مواد مورد نياز كودك در شير مادر وجود دارد، توضيح مي‌دهد: اين مواد از ذخاير بدن مادر و غذاهايي كه مصرف مي‌كند تامين مي‌شود و به همين دليل مشخص است كه مادران شيرده به غذاي اضافي (البته در حد متعادل و نه بيش از حد) نياز دارند. بنابراين تغذيه قبل از بارداري مادر بايد متناسب باشد تا بتواند بارداري بدون مشكلي را بگذراند؛ در طول بارداري هم مادر به غذاي اضافي نياز دارد تا بتواند مقداري چربي براي توليد شير ذخيره كند؛ مهم‌ترين زمان فراهم كردن اين ذخيره، 6 ماهه آخر بارداري است.

به گفته وي، مادراني كه در دوران بارداري دو تا چهار كيلوگرم چربي ذخيره كنند، بعد از زايمان مي‌توانند روزانه حدود 200 تا 300 كيلوكالري انرژي از اين ذخيره چربي براي توليد شير مصرف كنند.

اين پزشك متخصص با اشاره به اين‌كه مادر پس از زايمان بايد از غذاهاي مقوي استفاده كند، مي‌گويد: الگوي غذايي مادر بايد ساده و متناسب باعادات غذايي او باشد؛ البته تغذيه خوب و مناسب به معناي صرف هزينه و وقت زياد نيست و مي‌توان غذاهاي مغذي و ساده را انتخاب و مصرف كرد؛ به عنوان مثال موادي مانند پنير، ماست، نان‌هاي سبوس‌دار، جوانه‌ها، گوجه‌فرنگي، ميوه‌ها و سبزيجات، تخم‌مرغ پخته و مغزها مي‌تواند به عنوان ميان وعده‌اي مناسب براي مادر انتخاب شود. همچنين اگر مادر چند وعده كم‌حجم به عنوان غذاي روزانه استفاده كند، بهتر از مصرف سه وعده غذاي حجيم است.

وي با اشاره به عواملي كه بيش از تغذيه در افزايش شير مادر موثر است، مي‌گويد: شروع تغذيه در اولين ساعات پس از تولد نوزاد، تكرار و تداوم تغذيه او با شير مادر، تماس مادر با كودك، تغذيه بر اساس تقاضاي شيرخوار و وضعيت صحيح شيردهي از جمله عواملي است كه موجب افزايش شير مادر مي‌شود.

اين فوق تخصص نوزادان تاكيد مي‌كند: غذا به تنهايي باعث افزايش شير مادر نمي‌شود و مهم‌ترين عامل در افزايش شير مادر تقاضاي كودك، مكيدن و تخليه كامل سينه مادر است.

به گفته وي، بايد باورهاي غلط را از خود دور و از رژيم‌هاي عجيب و غيرمعمول نيز اجتناب كنيم. بنابراين مصرف غذاهاي سالم به مقدار مناسب، همكاري اطرافيان و ايجاد محيطي آرام و تشويق مادر به شيردادن، در شيردهي موفق او بسيار موثر است.

نيلوفر اسعدي‌بيگي ‌-‌ گروه سلامت